Vào ngày 28 tháng 5 một quyết định mang tính bước ngoặt đã được đưa ra từ tòa án Mỹ khi cơ quan này tuyên bố bác bỏ quyền áp thuế quan của cựu Tổng thống Donald Trump. Phán quyết này khẳng định việc viện dẫn luật IEEPA để áp thuế trả đũa là vượt thẩm quyền và không hợp lệ mở ra một cuộc tranh luận pháp lý có thể kéo dài đến tòa án Tối cao và đặt ra giới hạn mới cho quyền lực của tổng thống Mỹ.
Tòa án Mỹ bác bỏ thuế quan của Trump vì vượt quyền hạn luật IEEPA và những tác động pháp lý rộng lớn
Trong phán quyết được công bố một hội đồng gồm ba thẩm phán của Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã đi đến kết luận rằng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế ban hành từ năm 1977 không hề trao cho tổng thống quyền đơn phương áp đặt thuế quan toàn diện lên các quốc gia khác. Việc ông Trump sử dụng đạo luật này để triển khai các chính sách thuế đối ứng trong giai đoạn thương chiến toàn cầu đã bị coi là hành động vượt quá giới hạn luật định
Các sắc thuế quan do chính quyền Trump đưa ra vốn nhằm gây áp lực trong các đàm phán thương mại song phương với mục tiêu bảo vệ sản xuất nội địa nhưng lại bị phản đối gay gắt từ cộng đồng doanh nghiệp và các quốc gia đối tác. Việc Tòa án Mỹ bác bỏ thuế quan của Trump không chỉ là sự bác bỏ về mặt kỹ thuật pháp lý mà còn đặt lại câu hỏi lớn về quyền hạn thực sự của nhánh hành pháp trong điều hành kinh tế đối ngoại
Phán quyết này ngay lập tức vấp phải phản ứng mạnh từ chính quyền Trump khi đơn kháng cáo được gửi tới Tòa Phúc thẩm Liên bang với hy vọng đảo ngược kết quả. Tuy nhiên nhiều chuyên gia cho rằng nếu tiếp tục thất bại đây có thể trở thành tiền lệ pháp lý lớn hạn chế quyền lực của tổng thống Mỹ trong các quyết định thương mại đơn phương
Điều đáng chú ý là vụ việc này có khả năng sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao và trở thành tâm điểm của cuộc tranh luận pháp lý về sự phân quyền trong cấu trúc chính trị Mỹ. Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực thuế phán quyết còn có thể kéo theo hàng loạt hệ quả trong các lĩnh vực như đầu tư đối ngoại, kiểm soát dòng vốn và an ninh kinh tế quốc gia. Câu hỏi cốt lõi được đặt ra là tổng thống Mỹ có thể hành động tới đâu khi viện dẫn luật khẩn cấp để can thiệp vào thương mại toàn cầu và liệu có cần phải có sự giám sát chặt chẽ hơn từ quốc hội hoặc tòa án trong những trường hợp tương tự
Phán quyết ảnh hưởng đến chính sách thương mại toàn cầu và vị thế pháp lý của tổng thống Mỹ trong tương lai
Việc tòa án bác bỏ quyền áp thuế của ông Trump tạo ra nhiều hệ lụy sâu rộng đối với cả nội bộ nước Mỹ lẫn cộng đồng quốc tế. Thứ nhất nó làm rõ giới hạn giữa quyền lực hành pháp và khuôn khổ pháp lý đặc biệt trong những quyết sách có thể tác động lớn đến nền kinh tế thế giới
Thứ hai các đời tổng thống sau này sẽ phải cân nhắc kỹ lưỡng hơn khi muốn sử dụng công cụ thuế để gây áp lực trong đàm phán thương mại quốc tế. Không còn là một công cụ hành động tự do việc áp thuế giờ đây trở thành một hành động phải được giám sát chặt chẽ về mặt pháp lý và cần minh bạch về mục tiêu lẫn tính hợp lý
Thứ ba tác động tới niềm tin thị trường toàn cầu có thể thấy rõ khi các quốc gia từng chịu ảnh hưởng bởi chính sách thuế thời Trump như Trung Quốc Liên minh châu Âu và Mexico đều đón nhận tin tức này với tâm lý tích cực. Điều này giúp giảm áp lực trả đũa và tạo tiền đề cho những đàm phán ổn định và bền vững hơn trong tương lai
Đối với nội bộ nước Mỹ đây là thời điểm quan trọng để xem xét lại cách thức điều hành của tổng thống trong bối cảnh kinh tế ngày càng toàn cầu hóa và dễ biến động. Cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cũng được kỳ vọng sẽ có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong việc phản biện các chính sách can thiệp hành pháp
Phán quyết lần này cũng là lời nhắc rằng hệ thống tư pháp Mỹ vẫn đang đóng vai trò như một trụ cột cân bằng quyền lực một cách độc lập và hiệu quả. Trong tương lai nếu các vụ việc tương tự xảy ra vai trò của tòa án sẽ tiếp tục được khẳng định như là chốt chặn cuối cùng đảm bảo rằng không một nhánh quyền lực nào có thể vượt quá giới hạn được hiến pháp quy định
Kết luận
Phán quyết của Tòa án Mỹ bác bỏ thuế quan của Trump là bước ngoặt trong việc xác lập ranh giới giữa quyền lực hành pháp và cơ chế pháp lý trong điều hành thương mại quốc gia. Dù kết quả cuối cùng còn phụ thuộc vào các vòng xét xử tiếp theo vụ việc đã cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của tư pháp trong việc cân bằng quyền lực tại Mỹ. Và điều đó cũng tạo ra tiền đề cho một tương lai nơi các chính sách thương mại được hoạch định minh bạch hơn ổn định hơn và ít rủi ro hơn cho thị trường toàn cầu
