Tài chính công giữ vai trò cốt lõi trong việc điều tiết nền kinh tế, phân bổ nguồn lực và đảm bảo an sinh xã hội. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ tài chính công là gì, vì sao nó quan trọng và những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả của nó. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm tài chính công, vai trò trong hệ thống tài chính quốc gia, các yếu tố tác động cũng như cách thức quản lý hiệu quả theo luật pháp hiện hành.
Tài chính công là gì?
Tài chính công là một lĩnh vực thuộc hệ thống tài chính quốc gia, phản ánh quá trình hình thành, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước trong quản lý kinh tế và xã hội.
Nói cách khác, tài chính công chính là công cụ tài chính của Nhà nước để thu thuế, chi tiêu ngân sách và điều tiết nền kinh tế.
Ví dụ: Khi Nhà nước thu thuế từ doanh nghiệp và người dân, sau đó sử dụng khoản tiền đó để đầu tư xây trường học, bệnh viện, cầu đường . Đó chính là hoạt động tài chính công. Các khoản chi này không nhằm mục đích sinh lời mà để nâng cao chất lượng sống cho toàn dân.
Mục tiêu và vai trò của tài chính công
Tài chính công giữ vai trò trung tâm trong việc phân phối nguồn lực và thực hiện các chính sách công. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo ổn định kinh tế và nâng cao chất lượng sống cho người dân.
Mục tiêu của tài chính công
Mục tiêu của tài chính công là bảo đảm nguồn lực tài chính để Nhà nước thực hiện các chức năng cơ bản như giáo dục, y tế, quốc phòng, an sinh xã hội và phát triển hạ tầng. Đồng thời, mục tiêu quản lý tài chính công còn bao gồm việc kiểm soát nợ công, tăng hiệu quả chi tiêu công và đảm bảo minh bạch ngân sách.
Vai trò của tài chính công
Về vai trò của tài chính công, có thể tóm gọn qua ba điểm chính. Thứ nhất, tài chính công giúp phân phối lại thu nhập trong xã hội, góp phần thu hẹp khoảng cách giàu nghèo thông qua các chính sách thuế và chi tiêu phúc lợi. Thứ hai, đây là công cụ quan trọng để ổn định kinh tế vĩ mô, nhất là trong các giai đoạn suy thoái hoặc lạm phát. Thứ ba, tài chính công đóng vai trò thúc đẩy tăng trưởng bền vững thông qua đầu tư công vào hạ tầng, giáo dục, y tế và các lĩnh vực thiết yếu khác.
So sánh tài chính công và tài chính tư
Tài chính công là tài chính của khu vực nhà nước, hoạt động dựa trên nguyên tắc phục vụ lợi ích công cộng. Trong khi đó, tài chính tư thuộc về cá nhân, doanh nghiệp, hoạt động vì mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận.
Điểm khác biệt rõ nhất giữa tài chính công và tài chính tư nằm ở nguồn thu và mục đích sử dụng. Tài chính công chủ yếu thu từ thuế và các khoản đóng góp bắt buộc, sau đó chi tiêu theo kế hoạch ngân sách để phục vụ lợi ích chung và các chức năng của Nhà nước. Ngược lại, tài chính tư có nguồn thu đến từ hoạt động kinh doanh, đầu tư hoặc thu nhập cá nhân, và việc chi tiêu mang tính tự do, phục vụ mục tiêu lợi nhuận hoặc nhu cầu riêng của từng cá nhân hay tổ chức. Ví dụ về tài chính tư là khi một người dùng tiền lương để mua sắm hoặc gửi tiết kiệm. Một công ty bán hàng kiếm lời rồi dùng tiền đó để tái đầu tư hoặc trả lương cho nhân viên.
Do đó, so sánh tài chính công và tài chính tư giúp nhận diện rõ vai trò của Nhà nước trong điều tiết nền kinh tế so với khu vực tư nhân.
Học tài chính công ra làm gì? Cơ hội nghề nghiệp và kỹ năng cần thiết
Nếu bạn thắc mắc học tài chính công ra làm gì, thì Fin5s sẽ nói ngay rằng cơ hội không hề ít đâu nhé. Ngành này mở lối cho bạn làm việc ở Bộ Tài chính, Kho bạc Nhà nước, Cục thuế, hoặc các tổ chức phi lợi nhuận và quốc tế.
Tài chính công không chỉ là học ngân sách hay thuế. Fin5s thấy nhiều bạn còn phải biết phân tích dữ liệu, hiểu luật, xây dựng chính sách và thuyết trình rõ ràng. Vừa có chất chuyên môn, vừa có sự nhạy bén với thực tế , đó là điểm đặc biệt mà Fin5s đánh giá rất cao ở ngành này.
Quản lý tài chính công và các câu hỏi thường gặp
Quản lý tài chính công là quá trình hoạch định, thực hiện, giám sát và đánh giá các hoạt động tài chính nhà nước một cách khoa học và công khai. Điều này bao gồm từ dự toán, phân bổ ngân sách, giám sát chi tiêu cho đến kiểm toán.
Một số câu hỏi về tài chính công thường gặp gồm:
Tài chính công có chịu sự chi phối của luật nào? Trả lời: Theo kiến thức Fin5s có, tài chính công chịu sự điều chỉnh bởi luật tài chính công, cùng các văn bản liên quan đến ngân sách, thuế và chi tiêu của Nhà nước.
Làm sao để đánh giá hiệu quả sử dụng tài chính công? Trả lời : Theo Fin5s, để đánh giá hiệu quả sử dụng tài chính công, có thể dựa vào các chỉ số như hiệu quả chi tiêu, mức độ công khai ngân sách và kết quả thực tế từ các khoản đầu tư công.
Ví dụ : Nếu một dự án giao thông đội vốn hàng nghìn tỷ nhưng chậm tiến độ và không có kiểm toán độc lập, đó là biểu hiện của quản lý tài chính công kém hiệu quả. Ngược lại, khi một địa phương công bố công khai dự toán và quyết toán ngân sách lên website, người dân có quyền giám sát . Điều này thể hiện sự minh bạch và tiến bộ trong quản trị tài chính công.
Kết luận
Tài chính công là công cụ then chốt của Nhà nước trong việc phân bổ nguồn lực và thúc đẩy phát triển bền vững. Việc hiểu rõ tài chính công là gì, phân biệt với tài chính tư, nắm được mục tiêu, vai trò, cách quản lý và cơ hội nghề nghiệp sẽ giúp bạn tiếp cận lĩnh vực này một cách toàn diện. Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu vào kinh tế toàn cầu, việc nâng cao chất lượng quản lý tài chính công là điều kiện tiên quyết để nâng cao hiệu quả chi tiêu và sự minh bạch trong bộ máy Nhà nước.
