Xuất khẩu và tăng trưởng GDP chịu sức ép lớn
Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn thứ 2 của Trung Quốc, chiếm 14,9% tổng kim ngạch xuất khẩu, tương đương 440 tỷ USD/năm (số liệu năm 2024). Mức thuế 104% khiến hàng hóa Trung Quốc mất lợi thế giá, dự kiến làm giảm mạnh xuất khẩu sang Mỹ – vốn chiếm 2,9% GDP Trung Quốc năm 2023.
Theo ước tính của giới chuyên gia, nếu Mỹ chỉ áp thuế 60%, xuất khẩu Trung Quốc vào Mỹ có thể giảm khoảng 33%, kéo giảm 0,8–1% GDP. Do đó, với mức thuế 104%, thiệt hại có thể lên tới 1,5–2% GDP nếu Trung Quốc không tìm được thị trường thay thế.
Tập đoàn tài chính Citi Group đã điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng GDP Trung Quốc 2025 từ 4,7% xuống 4,2%, với cảnh báo “rủi ro bên ngoài gia tăng đáng kể”.
Ngành điện tử và xuất khẩu mũi nhọn bị giáng đòn nặng
Các ngành xuất khẩu mũi nhọn phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ, đặc biệt là điện tử tiêu dùng với 22% giá trị xuất khẩu hướng đến Mỹ. Khi chi phí bị đội lên gấp đôi, các mặt hàng như smartphone, laptop, đồ gia dụng sẽ gần như không thể tiêu thụ tại Mỹ.
Điều này dẫn tới nguy cơ giảm sản xuất diện rộng, đặc biệt tại các khu vực công nghiệp như Quảng Đông, Thâm Quyến, Thượng Hải – nơi đóng góp hơn 35% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc.
Ngành chế tạo đối mặt làn sóng dịch chuyển
Ngành sản xuất chế tạo chiếm gần 30% GDP Trung Quốc (so với 17% ở EU). Trong đó, 5–6% giá trị gia tăng của ngành này phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Các lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng gồm:
- Thiết bị điện – điện tử: chiếm 17% xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ.
- Dệt may, da giày: khoảng 40 tỷ USD xuất sang Mỹ mỗi năm.
- Hóa chất, nhựa, cao su: khoảng 25 tỷ USD/năm.
Do tác động thuế, nhiều doanh nghiệp đang chuẩn bị di dời cơ sở sản xuất sang các nước thứ ba như Việt Nam, Mexico, Ấn Độ để tránh thuế cao, gây lo ngại Trung Quốc mất vai trò trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ngành công nghệ cao tổn thất nghiêm trọng
Trung Quốc là trung tâm lắp ráp và sản xuất cho các hãng công nghệ toàn cầu. Mức thuế 104% khiến thiết bị công nghệ “Made in China” không thể bán tại Mỹ, khiến các nhà lắp ráp như Foxconn, Pegatron phải chuyển dây chuyền sang Ấn Độ, Việt Nam.
Đồng thời, các hãng nội địa như Huawei, Xiaomi, Lenovo, DJI vốn đã chịu cấm vận, nay càng khó tiếp cận thị trường Mỹ. Doanh thu xuất khẩu công nghệ có thể sụt giảm 25–35% trong năm 2025.
Tuy nhiên, Bắc Kinh sẽ đẩy nhanh chương trình “Made in China 2025”, tăng đầu tư vào AI, bán dẫn, robot, công nghệ 6G… Đầu tư R&D toàn xã hội Trung Quốc đã đạt 3,3% GDP năm 2024 (so với 2,1% ở EU).
Xe điện và pin lithium: mất Mỹ, tràn sang châu Âu
Mặc dù năm 2024, xe điện Trung Quốc chỉ xuất khoảng 3 tỷ USD sang Mỹ, nhưng nhiều hãng như BYD, NIO, Xpeng đã đặt mục tiêu vào sâu hơn thị trường này. Mức thuế 104% khiến cánh cửa đó đóng hoàn toàn.
Trung Quốc đang chuyển hướng sang:
- EU: năm 2023 xuất 8,2 tỷ USD xe điện, chiếm 15% tổng xe điện nhập khẩu của EU.
- ASEAN, Trung Đông, châu Phi: tăng trưởng xuất khẩu EV trên 30%/năm.
Tuy nhiên, lo ngại dư cung đang gia tăng. Công suất EV của Trung Quốc vượt 15 triệu xe/năm, trong khi tiêu thụ nội địa chỉ khoảng 10 triệu xe (2024). Điều này đẩy biên lợi nhuận xuống và gây áp lực giảm giá mạnh trên toàn cầu.
Ngành thép, nhôm lún sâu trong dư thừa
Trung Quốc sản xuất 1,01 tỷ tấn thép (năm 2023), chiếm hơn 54% sản lượng thế giới, trong khi nhu cầu nội địa đang giảm. Mỹ trước đây đã áp thuế 25% lên thép, 10% lên nhôm, nhưng với thuế 104% mới, xuất khẩu gần như bằng 0.
Hệ quả:
- Giá thép thế giới có thể giảm 10–15%.
- Các thị trường như EU đang cảnh báo thép Trung Quốc tràn ngập và chuẩn bị áp “thuế tự vệ”.
Chính phủ Trung Quốc có thể đẩy nhanh cắt giảm công suất lạc hậu, đồng thời tăng đầu tư công trong nước để tiêu thụ nội địa.
Chiến lược ứng phó của Trung Quốc
Phản ứng thương mại đối xứng
- Áp thuế trả đũa 34% lên toàn bộ hàng hóa Mỹ từ 10/4/2025.
- Kiện Mỹ ra WTO, và siết xuất khẩu đất hiếm như gallium, germani – nguyên liệu thiết yếu cho công nghệ cao.
Chính sách vĩ mô
- Chi tiêu công tăng mạnh: phát hành thêm trái phiếu siêu dài hạn.
- Gói kích cầu tiêu dùng: hỗ trợ đổi đồ cũ lấy mới, giảm VAT, phát phiếu mua hàng.
- Chính sách tiền tệ nới lỏng: giảm lãi suất, giảm dự trữ bắt buộc, hỗ trợ thanh khoản doanh nghiệp xuất khẩu.
- Tăng đầu tư R&D và khuyến khích doanh nghiệp mở rộng thị trường nội địa, thương mại điện tử xuyên biên giới.
Đa dạng hóa thị trường
- ASEAN: năm 2023, Trung Quốc xuất khẩu 544 tỷ USD – vượt Mỹ và EU.
- RCEP: tận dụng hiệp định thương mại khu vực để mở rộng thị trường.
- Châu Âu, Nga, Ấn Độ, Trung Đông: đẩy mạnh hợp tác thương mại song phương, đặc biệt trong các lĩnh vực máy móc, điện tử, ô tô.
Điều chỉnh trong nước
- Hỗ trợ lao động: chương trình đào tạo lại kỹ năng, hỗ trợ sinh viên mới ra trường.
- Khuyến khích chuyển đổi mô hình: từ xuất khẩu sang tiêu dùng nội địa, đầu tư vào dịch vụ và công nghệ cao.
- Ổn định xã hội: kiểm soát tâm lý thị trường, tăng chi an sinh, thúc đẩy tiêu dùng hộ gia đình.
Kết luận
Thuế 104% là cú sốc nghiêm trọng nhất với nền kinh tế Trung Quốc trong vòng một thập kỷ. Tuy nhiên, Trung Quốc đã tung ra hàng loạt biện pháp ứng phó từ phản ứng thương mại, chính sách vĩ mô đến cải cách dài hạn, cho thấy quyết tâm trụ vững và tái cấu trúc nền kinh tế. Dù thiệt hại ngắn hạn là không thể tránh khỏi, nhưng với quy mô thị trường nội địa lớn, khả năng điều phối cao và chiến lược rõ ràng, Trung Quốc vẫn giữ được thế chủ động trong cuộc chiến thương mại dài hơi với Mỹ.
