Bộ Tài chính đang nghiên cứu việc thay đổi chính sách thuế liên quan đến giao dịch chứng khoán nhằm mang lại sự công bằng hơn cho nhà đầu tư. Theo dự thảo mới, thuế sẽ chỉ áp dụng đối với phần lợi nhuận thực tế nhà đầu tư nhận được. Điều này khác biệt so với cách tính hiện tại, nơi thuế suất 0,1% được áp dụng đồng loạt trên tổng giá trị mỗi giao dịch, dù lãi hay lỗ.
Bộ Tài chính đang nghiên cứu phương án thay đổi cách áp dụng thuế thu nhập cá nhân đối với các giao dịch chứng khoán. Theo chính sách hiện tại, mức thuế cố định 0,1% được tính trên toàn bộ giá trị giao dịch, bất kể nhà đầu tư có lãi hay lỗ. Tuy nhiên, nhiều ý kiến từ các chuyên gia cho rằng thuế thu nhập nên chỉ áp dụng trên khoản lợi nhuận thực tế, vì đây mới là nguyên tắc cốt lõi đảm bảo sự hợp lý trong chính sách thuế.
Nhiều ý kiến cho rằng quy định áp dụng thuế suất 0,1% trên tổng giá trị giao dịch chứng khoán mà không xét đến lãi hay lỗ là chưa hợp lý. Điều này buộc nhà đầu tư phải đóng thuế ngay cả khi chịu thua lỗ, dẫn đến những bất cập lớn. Do đó, cần thiết lập một cách tính thuế mới, dựa trên thu nhập thực tế và chỉ áp dụng thuế đối với những trường hợp nhà đầu tư có lợi nhuận.
Theo quy định hiện hành, khi thực hiện giao dịch chuyển nhượng chứng khoán, người đầu tư phải đóng thuế thu nhập cá nhân với mức cố định là 0,1% trên tổng giá trị giao dịch. Điều này được áp dụng mà không quan tâm đến việc giao dịch có mang lại lợi nhuận hay không. Ví dụ, nếu bạn thực hiện một giao dịch trị giá 100 triệu đồng, bạn sẽ phải đóng 100.000 đồng thuế, bất kể kết quả giao dịch là lãi hay lỗ.
Dù được đánh giá là minh bạch và dễ thực hiện, quy định hiện hành lại gây áp lực tài chính không nhỏ cho nhà đầu tư. Trong quá khứ, có hai cách tính thuế từng được áp dụng: cách thứ nhất là đánh thuế 20% trên phần thu nhập ròng (sau khi đã trừ đi giá vốn và các chi phí hợp lệ); cách thứ hai áp dụng mức thuế 0,1% trên tổng giá trị giao dịch nếu không có chứng từ chứng minh chi phí. Tuy nhiên, bất kể phương pháp nào, nhà đầu tư vẫn phải tạm ứng 0,1% thuế trên mỗi giao dịch và thực hiện quyết toán cuối năm. Điều này cho thấy các bất cập trong chính sách thuế vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng.
Lần điều chỉnh chính sách thuế này được kỳ vọng sẽ giải quyết các hạn chế hiện tại, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư. Đồng thời, nó cũng nhằm mục tiêu thúc đẩy sự gắn bó dài hạn và đóng góp vào sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán.
Hiện tại, mọi giao dịch chứng khoán đều phải chịu mức thuế cố định 0,1% trên tổng giá trị, bất kể kết quả giao dịch là lãi hay lỗ. Điều đáng chú ý là quy định này không cho phép cộng dồn hoặc hoàn lại số thuế đã nộp trong năm, khiến những nhà đầu tư thường xuyên giao dịch phải đối mặt với gánh nặng thuế ngày càng lớn, ngay cả khi không có thu nhập thực tế từ các giao dịch.
Nhiều chuyên gia đã nêu lên những điểm bất cập trong quy định hiện hành. Theo TS. Nguyễn Ngọc Tú, việc áp dụng mức thuế 0,1% trên mọi giao dịch chứng khoán, kể cả khi nhà đầu tư chịu lỗ, là không hợp lý. Ông cho rằng điều này tạo thêm áp lực tài chính không cần thiết, đặc biệt trong trường hợp nhà đầu tư phải bán cổ phiếu để cắt lỗ. Quy định hiện tại dường như đi ngược lại nguyên tắc cơ bản của thuế thu nhập, vốn nên được xây dựng dựa trên phần lợi nhuận thực tế mà nhà đầu tư đạt được.
Hệ thống quản lý hiện nay đã có thể theo dõi đầy đủ thông tin chi tiết về các giao dịch chứng khoán, bao gồm giá mua, giá bán và danh tính của các bên tham gia. Do đó, việc xác minh lợi nhuận của nhà đầu tư để áp dụng thuế là hoàn toàn khả thi. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa được thực hiện một cách hiệu quả trong thực tế.
Với sự phát triển của hệ thống quản lý hiện nay, các thông tin chi tiết về giao dịch chứng khoán, như giá mua, giá bán và danh tính của các bên liên quan, đều đã được theo dõi đầy đủ. Điều này cho thấy việc xác minh lợi nhuận thực tế của nhà đầu tư để áp dụng thuế là hoàn toàn khả thi. Tuy nhiên, trên thực tế, quy trình này vẫn chưa được triển khai một cách hiệu quả, dẫn đến những bất cập trong việc đánh thuế.
Mục tiêu của đợt điều chỉnh lần này là xây dựng một quy định mới, trong đó thuế sẽ được áp dụng dựa trên lợi nhuận thực tế của nhà đầu tư, thay vì doanh thu từ từng giao dịch riêng lẻ. Đồng thời, chính sách mới hướng tới việc tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch, khuyến khích hiệu quả kinh doanh và đáp ứng các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội bền vững trong dài hạn.
Các chuyên gia nhận định rằng một chính sách thuế được thiết kế hợp lý không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho nhà đầu tư mà còn tạo động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường tài chính Việt Nam. Chính sách mới cần đảm bảo tính công bằng, theo đó những nhà đầu tư có lợi nhuận sẽ đóng thuế phù hợp, trong khi những người chịu lỗ sẽ không phải gánh thêm chi phí không cần thiết.